چگونگى تأثير مراقبه بر ذهن و جسم

همونطور كه ميدونيم عوامل مختلفى روى وضعيت هوشيارى ما تأثير گذار هست. از استعمال مواد روانگردان گرفته تا هيپنوتيزم و حتى خواب و…! بسيارى از اين عوامل مثل، استفاده از مواد مخدر، استرس، غم و… براى جسم و روان ما مخرب و منفى هستند؛ در حالى كه فاكتورهاى ديگه از جمله مراقبه، شادى، حس عشق و… تأثيرات مثبتى روى هوشيارى ما ميگذارند.

مراقبه هم يكى از عواملى هست كه ميتونه مزاياى زيادى براى ما داشته باشه. تحقیقات اخير نشون داده كه مدیتیشن ميتونه تأثیرات جسمى و روانی زيادى برامون داشته باشه. موارد زير، دليل مثبت بودن اثر مديتيشن رو برامون تا حدى مشخص ميكنه؛

تأثيرات مراقبه

• كاهش نرمال ضربان قلب
• افزايش ظرفيت تنفس
• كمك به كنترل بيشتر استرس
• تسكين سر درد
• كاهش علائم اضطراب و افسردگى
• افزايش حس همدلى نسبت به ديگران
• بهبود و تقويت سيستم ايمنى
• افزايش هوشيارى و تسلط بر ذهن
• تغيير الگوى مغزى
• مديريت بهتر در شرايط بحرانى
• افزايش حافظه
و همينطور بسيارى موارد ديگر…

شيوه ها و انواع مختلفى از مراقبه وجود داره ولى محققان اون رو به دو نوع اصلى تقسيم بندى كردند؛

١_ مراقبه ى تمركزى:

وقتى كه روى يك فرآيند درونى مثل تنفس، يا بيرونى، مثلاً يك شىء تمركز ميكنيم، درواقع داريم مراقبه از نوع تمركزى رو انجام ميديم. پس در اين روش بايد كاملاً متمركز باشيم و اگر توجه ما منحرف بشه بايد دوباره تمركز كنيم.

٢_ مراقبه با نظارت باز يا مراقبه ى مشاهده كننده:

در اين نوع نيز بايد به تمام پديده هاى درون و بيرون “توجه” داشته باشيم و فقط از آنها آگاه باشيم، بدون فكر و هيچ تمركزى! يعنى بدون اينكه به چيزى واكنش نشون بديم يا به فكر و حسى متصل بشيم، فقط بايد هوشيار باشيم و اونها رو مشاهده يا نظارت كنيم. در اين روش بايد “مشاهده گر” بودن رو ياد بگيريم تا به تسلط بر ذهن نائل بشيم.

مشكلات احتمالى مراقبه

در كنار مزاياى مراقبه، برخى مشكلات احتمالى هم وجود داره. وقتى ما به عنوان يك فرد تازه كار و بى تجربه شروع به مراقبه ميكنيم، در ابتداى امر ممكنه بنظرمون آسون باشه كه بخوايم هر روز تمرينش كنيم. اما درواقع، ايجاد يك عادت مثبت نياز به تمرين زيادى داره تا به مرور زمان بتونه به عنوان يك عادت در ما شكل بگيره.

بايد اين نكته هم در نظر بگيريم كه از مديتيشن نبايد انتظار داشته باشيم كه همه ى مشكلات زندگى ما رو حل كنه! درعوض بايد به چشم بخشی از کارهای روزمره، به اون نگاه كنيم و مراقبه رو صرفاً تمرينى در نظر بگيريم كه موجب احساس بهتر و آرامش در ما ميشه.

درضمن بايد به اين نكته هم توجه داشته باشيم که مدیتیشن ميتونه منجر به تحریک احساسات و افكار آزار دهنده اى بشه كه ممكن هست مدیریت اين شرايط، براى برخى از افراد سخت باشه مثل كسانى كه دچار افسردگى، اسكيزوفرنى و اختلالات روحى هستند. در اين زمينه گزارشاتى هست كه نشون ميده مدیتیشن در اين دسته از افراد باعث ایجاد یا تشدید حالت های روان پریشی ميشه و اينها نبايد بدون مشورت با پزشك اقدام به مراقبه كنند.

تاريخچه ى مراقبه…

قدمت عمل مراقبه به هزاران سال قبل برميگرده. اما در حال حاضر بين عموم محبوبيت بيشترى پيدا كرده، به ويژه در ايالات متحده ى آمريكا. مراقبه يا درون پويى شامل آيين هاى مذهبى، به ويژه سنت هاى مكتب بوديسم هست. بنابراين ابتدا در شرق و سراسر آسيا شناخته شده بود و طرفداران زيادى داشت، سپس در قرن بيستم به ساير نقاط جهان هم راه پيدا كرد. در طی دهه ى ١٩٦٠ تا ١٩٧٠ بيشتر مورد توجه جهان غرب قرار گرفت.

امروزه محققان جدى تر از قبل به اهميت مدیتیشن پى برده اند و همچنان در حال بررسى هر چه بيشتر تأثيراتش هستند. از جمله اهميت اون در روش های مختلف كمك درمانی مانند کاهش استرس، افزايش هوشيارى و موارد ديگر كه در بالا به اون اشاره كرديم.