نقش تنبیه در ترک عادات منفی

همانطور که تشویق و دریافت پاداش موجب افزایش تمایل به سمت ادامه هدف و ایجاد عاداتی در آن زمینه می شود، تنبیه اصولی نیز می تواند نقش به سزایی در ترک اعمال و عادات منفی داشته باشد. این تنبیه همیشه فیزیکی نیست. برای مثال می تواند به شکل جریمه نقدی در صورت عبور از چراغ قرمز باشد. اگر ترس از اخراج شدن از دانشگاه و محل کار نباشد ممکن است نتوانیم وظایف تعیین شده خود را به خوبی و به موقع انجام دهیم. البته این نوع تنبیه ها بیشتر برای کسانی است که با تشویق و یا واکنش خنثی به سمت و سوی درستی نمی روند.

تنبیه از هر نوع باشد نباید باعث آسیب روحی، روانی و جسمی فرد خاطی شود و افراط در این زمینه صورت بگیرد.

نقش تنبیه در ترک عادت های منفی

استفاده از تنبیه برای ترک عادات منفی تاریخچه ای طولانی دارد ولی استفاده مدرن تر آن به زمانی باز می گردد که از روش های تنبیه برای ترک تمایلات جنسی نامتعارف استفاده می شد. برای مثال در دهه های گذشته روانشناسان، شوک الکتریکی را برای مداوای چنین افرادی به کار می برند. آنها بیمار را جلوی تلویزیونی که فیلم مربوط به صحنه های جنسی باب میل بیمار را نمایش می داد قرار می دادند و با فاصله زمانی به او شوک الکتریکی وارد می کردند. این شوک الکتریکی در حدی نبود که کشنده و یا آسیب زننده باشد بلکه فقط به قدری دردآور بود که بیمار احساس کند بین تماشای صحنه های غیراخلاقی و محرک درد یک رابطه است. بنابراین بیمار کم کم از این نوع امیال جنسی زده می شد چون مغز او یاد گرفته بود که حتی نگاه کردن به موضوعات مربوطه مساوی است با درد (شوک الکتریکی). نمونه دیگر آن استفاده از شلاق در مداوای این بیماران جنسی بوده است و شیوه کار مانند قبل ولی به جای شوک الکتریکی از شلاق استفاده می شده است و این کار در مناطقی از غرب رواج داشته که هنوز بی بند و باری جنسی مانند دنیای امروز تعریف نشده بود.

البته چنین روش های خشنی در روانشناسی مدرن جای ندارد هر چند شاید برخی افراد از آن استفاده تجاری هم بکنند. برای مثال دستبندی به نام  Pavlok به صورت اینترنتی به فروش می رسد که مانند ساعت به دست بسته می شود و دارای دکمه شوک الکتریکی است. این دستبند یا ساعت، مشتری های زیادی هم دارد من جمله کسانی که زمان های زیادی را در سطح فضای مجازی سپری می کنند و یا عادت به پرخوری شدید دارند. آنها ساعت را طوری تنظیم می کنند که اگر بیشتر از حد مجاز زمان روزانه در فضای مجازی بچرخند شوک الکتریکی مختصری به آنها وارد شود. به خاطر ترس از این شوک، بسیاری از آنها در عرض چند روز این عادت منفی خود را ترک می کنند چون دوست ندارند بی خودی تحت شوک الکتریکی باشند.

اما بهتر است برای ترک عادت های منفی خود چنانچه به روش تنبیه روی آوردیم شیوه های سالم تری را انتخاب کنیم مثل عدم دادن پاداش همیشگی به خود، کار کردن در ساعات بیشتر در روز بعد، طی کردن مسیر راه به صورت پیاده به جای اتوبوس و …

البته همیشه از تنبیه استفاده نکنید و برای ترک عادت های منفی خود، هم روش های تشویق و هم تنبیه معقول را در نظر بگیرید. درست است که ما از درد و مجازات فراری هستیم ولی به تشویق هم نیاز داریم تا مغز ما نسبت به شکل گیری عادات جدید و جایگزینی آن با عادات منفی واکنش بهتری نشان دهد.