فرق تمرکز فکر و مراقبه به زبان ساده

بسیاری از افراد همچنان با مفهوم تمرکز فکر و مراقبه و فرق آن مشکل دارند و نمی دانند واقعا تمرکز و مراقبه چه فرقی با هم دارند. البته گاهی این دو واژه به جای هم استفاده می شوند ولی اگر به طور عمقی به این موضوع نگاه شود این دو واژه تفاوت های اساسی با هم دارند که به اختصار در مورد آنها توضیح می دهم.

فرض کنیم شما قرار است تا مدتی بر یک شمع مراقبه کنید. اول سعی می کنید تمام حواس خود را به آن شمع بدهید. هر فکر مزاحمی که آمد تلاش می کنید به آنها توجه نکنید و شمع را نقطه کانونی تمرکز خود قرار دهید. در اینجا ذهن مانند اسب وحشی است که نیاز دارد به یک طناب متصل به میخ وصل باشد تا از جای خود تکان نخورد. این میخ همان چیزی است که به عنوان موضوع تمرکز فکر انتخاب شده (که در اینجا همان شمع است) تا افسار ذهن را بگیرد.

در حالت تمرکز فکر، شما هم از شمع (یا هر چیز دیگر که به عنوان ابزاری برای حفظ تمرکز فکر انتخاب کرده اید) آگاه هستید و هم از بودن خود. شما هنوز فاصله ای را بین خود و شمع احساس می کنید. درست است که تا مدتی می توانید به آن تمرکز کنید ولی هنوز خود را فراموش نکرده اید و از زمان و مکان به خوبی آگاه هستید. بارها ممکن است ذهن شما از تمرکز بر شمع دور شود و مجددا آن را به ادامه تمرکز فکر باز گردانید.

اگر حالت تمرکز بر شمع تقویت پیدا کرد و دیگر حواسپرتی رخ نداد و کاملا خود را فراموش کردید آن وقت به این عمل مراقبه می گویند. شما دیگر از وجود خود آگاه نیستید و فقط شمع را می بینید و از خود بی خود می شوید.

پس مراقبه یک تعریف عام دارد و فقط به معنی بی ذهنی نیست. البته مراقبه مراتب مختلفی دارد ولی بی ذهنی هدف نیست چون سامادهی یا روشنی نمی آورد. در تجربه سامادهی، موضوعی که برای تمرکز فکر انتخاب کرده اید قرار است به صورت یک تجربه حیاتی در بیاید و اختلافی بین تجربه ظاهری آن موضوع و شما نباشد. در واقع یکی شدن با آن چیز رخ می دهد و دوگانگی از میان می رود و چیزی که باقی می ماند فقط موضوع تمرکز است.

به همین دلیل است که برخی عرفای اسلامی همچون منصور حلاج واژه من خدا (حق) هستم را به کار می بردند. مردم عادی تصور می کردند او ادعای خدایی می کند که این اوج منیت و خودمحوری یک شخص است (مانند فرعون) ولی منظور منصور حلاج این بود که دیگر من و آگاهی من نیست شده است و با خدا یکی شده است پس فقط خدا مانده است. هدف سالکین واقعی هم ذوب شدن در ذات حق است به طوری که خود را فراموش کرده و از میان بردارند تا وجود خدا را خالصانه احساس کنند و با او یکی شوند.