استفاده از هیپنوتیزم برای تغییر خاطرات افراد (برای امور درمانی)

با هیپنوتیزم می توان بخشی از خاطرات گذشته را از دسترس ذهن خارج کرد و خاطرات دروغین جدید که در دنیای واقعی اتفاق نیفتاده اند را به ذهن القا کرد. البته خاطراتی که توسط هیپنوتیزم فراموش می شوند کاملا از بین نمی روند بلکه دسترسی سلولهای مغزی (نورون ها) به آنها موقتا و یا به طور همیشه از بین می رود ولی این طور نیست که کاملا از مغز پاک شوند.

این موضوع شاید کمی عجیب باشد ولی در هیپنوتیزم درمانی می توان از این شیوه برای به فراموشی سپردن خاطرات تلخ گذشته مثل تجربه تجاوز و یا جنگ استفاده کرد. برای مثال فردی را تصور کنیم که چند سال قبل در آسانسور گیر کرده است و خاطره بسیار بدی در مورد آن دارد. این موضوع موجب شده است که او دیگر از آسانسور استفاده نکرده و همیشه از پله ها بالا برود. با هیپنوتیزم می توان نه تنها خاطره مربوط به خرابی آسانسور را از دسترس ذهن او خارج کرد بلکه خاطره ای دلنشین تر را جایگزین آن کرد تا فرد نسبت به استفاده از آسانسور بیشتر راغب شود. مثلا در طول هیپنوتیزم به او گفته شود که فلان دفعه که سوار آسانسور شده است دوستان او به محض باز شدن درها، برای او جشن تولدی غافل گیرانه گرفته اند و او با فردی که مورد علاقه اش بوده نیز آشنا شده است. هر چند که موضوع دوم کاملا دروغین است و فرد اصلا آن را تجربه نکرده است ولی می توان همان را توسط هیپنوتیزم طوری به حافظه او وارد کرد که هر زمان در بیداری یاد آن می افتد تصور کند چنین اتفاقی واقعا افتاده است.

اگر شما تا به حال چنین هیپنوتیزمی را تجربه نکرده اید حداقل در خواب و رویا با حالت شبیه آن مواجه شده اید. مثلا در خواب دیده اید که انسان دیگری هستید یا مردگان شما زنده هستند و به خاطر نمی آورید که بودید و یا فلان کس قبلا فوت کرده است. شما همان حافظه های دروغین را همان طور که هست باور می کنید چون در خواب به حافظه واقعی خود دسترسی چندانی ندارید. فرق هیپنوتیزم یاد شده این است که مطالبی که به ذهن شما به عنوان حافظه کاذب القا شده اند در زمان بیداری نیز قابل به یاد آوری هستند ولی حافظه کاذبی که در خواب و رویا شکل می گیرد به محض بیدار شدن شما از بین می رود.

اما آیا واقعا جایگزینی حافظه توسط هیپنوتیزم ممکن است؟

در تحقیقی که توسط روانشناسانی چون نورکوا و وازلینکو از دانشگاه لومونوسو واقع در موسکو انجام شده است گروهی از افرادی که مبتلا به استرس و اضطرابی که مربوط یه یک حادثه باشد مورد مطالعه و آزمایش قرار گرفتند.

افراد داوطلب به چهار گروه تقسیم شدند. یک گروه از آنها به مدت سه هفته، هر هفته دچار تغییر حافظه توسط هیپنوتیزم می شدند. با گروه دیگر نیز همین کار ولی بدون استفاده از هیپنوتیزم انجام می شد. بر روی گروه سوم که به عنوان شاهد انتخاب شده بودند کار تغییر حافظه انجام نشد و گروه چهارم هم فقط با گوش دادن به صدای موسیقی هیپنوتیزم می شدند ولی در مورد آنها نیز تغییر حافظه صورت نگرفت.

پس از پایان تحقیق، افراد هر چهار گروه مورد آزمایش قرار گرفتند. آنها یک بار بعد از چند روز فاصله از آخرین جلسه و یک بار نیز چهار ماه بعد از آخرین جلسه تست شدند. تست کردن آنها به این صورت بود که افراد هر گروه را در معرض یک عامل استرس زا قرار می دادند. افراد دو گروهی که هیپنوتیزم نشده بودند تغییر خاصی در واکنش به استرس نشان نداده بودند و همچنان اضطراب اولیه را داشتند. گروهی که با موسیقی هیپنوتیزم شده بود ولی حافظه آنها تغییر داده نشده بود تا مدتی استرس کم تری نشان می دادند ولی این اثر چندان دوام نیاورد. ولی کسانی که توسط هیپنوتیزم، حافظه آنها تغییر پیدا کرده بود کاهش شدیدی در میزان استرس و اضطراب نشان دادند و این حالت حتی چهار ماه بعد از اخرین جلسه تحقیق نیز پا برجا بود.

البته در مورد گروه چهارم گاهی حالات عجیبی از اینکه کدام حافظه آنها واقعی و کدام یک دروغین است دیده می شد. کسانی که تغییر حافظه آنها بدون هیپنوتیزم انجام شده بود به راحتی می توانستند تفاوت بین خاطره واقعی خود و خاطره کاذب را تشخیص دهند ولی در مورد گروهی که این کار برای آنها توسط هیپنوتیزم انجام شده بود ممکن نبود. شاید دلیل آن به این برمی گردد که هیپنوتیزم توانسته بود خاطرات دروغین را به طور عمیق تری در ذهن آنها وارد کند. شاید هم به خاطر این بوده است که وقتی خاطره ای تحت حالت هیپنوتیزم ایجاد می شود برای ضمیر ناخودآگاه انسان باورپذیر تر و توجیه پذیرتر از حالتی است که شخص بیدار باشد.

به هر حال نتیجه این آزمایش نشان داد که هیپنوتراپی به این شیوه می تواند با ایجاد فراموشی در خاطرات تلخ و ایجاد خاطرات دروغین شادی آور، موجب بهبود سلامت روانی شخص شود و به کاهش اثرات برخی اختلالات روانی کمک کند.