احساس سبکی در زمان مراقبه

افرادی که تجربه مراقبه عمیق را داشته اند ممکن است حالاتی از داشتن حس سبکی و فاصله گرفتن از زمین را احساس کرده باشند. در این مقاله دیدگاه های مختلفی در مورد توجیه این مسئله بررسی می شود.

۱- دیدگاه ماورایی

وقتی مراقبه طولانی می شود فرد احساس می کند در جسم خود حضور ندارد و یا آن را حس نمی کند. ممکن است محل قرارگیری فیزیکی خود در محیط را نیز نتواند تشخیص دهد. این حالت چندین علت می تواند داشته باشد:

– وقتی بدن اتری از انرژی ناشی از مراقبه شارژ می شود و ذهن نیز در حالت تمرکز فکر قرار دارد شرایط برای برون فکنی کالبد اختری آماده است. آگاهی از جسم فیزیکی فاصله می گیرد و در کالبد های ظریف تر قرار می گیرد. بنابراین حسی از بدن فیزیکی وجود ندارد و معمولا حالتی از معلق بودن و شناوری احساس می گردد.
– ممکن است شخص به خواب آگاهانه فرو برود که در آن همه چیز ذهنی است و بدن، آن طور که در بیداری ادراک می شود حس نمی گردد.
– وقتی تمرکز فکر به چیزی شدید باشد مسائل دیگر از جمله وجود بدن فیزیکی هم به کنار می رود و فقط آگاهی باقی می ماند. پس احساس داشتن وزن و محصور بودن در کالبد فیزیکی هم محو می شود.

۲- دیدگاه نورولوژیکی (عصب شناسی)

در سال ۲۰۰۱، یک نورولوژیست به نام اندرو نیوبرگ با اسکن مغز راهبان در حال مراقبه به این نتیجه رسید که در بخشی از مغز که Orientation Association Area یا به اختصار OAA نامیده می شود فعالیت کمی مشاهده می شود. وظیفه OAA این است که موقعیت و جهت بدن را در فضای فیزیکی و نسبت به سایرین تشخیص دهد. کسانی که در این بخش از مغز دچار آسیب می شوند نمی توانند به راحتی مسیر خود را حتی در خانه پیدا کنند و ممکن است به اشیا برخورد کنند چون مغز آنها قادر نیست اشیا را از بدن فیزیکی تمایز دهد و فکر می کند آنها نیز بخشی از بدن هستند. وقتی OAA آسیب ندیده باشد و فعالیت مناسبی داشته باشد فرق کامل بین خود و چیزهای غیر خود به راحتی مشخص می شود. همچنین اگر این بخش فعالیت کمی در هنگام خواب یا مراقبه عمیق داشته باشد این تمایز دادن مانند کسی که در این بخش از مغز دچار آسیب شده باشد از بین می رود. به همین دلیل فرد احساس می کند در بدن خود قرار ندارد و احساس سبکی می کند. او معتقد بود که دلیل پیوستگی با کائنات به خاطر همین است چون محدوده حس خود در بدن فیزیکی از بین می رود.

ولی چرا این دیدگاه نورولوژیکی قابل قبول نیست؟

به نظر می رسد این دیدگاه مادی گرایانه به طور شتابزده به پدیده حس سبکی و بودن در خارج از بدن در حالات فراآگاهی تعمیم داده شده است. این دیدگاه نورولوژیکی نمی تواند توجیه کننده حالات مشابه دیگری که در حین مراقبه رخ می دهد باشد مثل احساس چرخیدن سریع در حول محور خود و یا دیدن فضا با چشمهای بسته وقتی که این حس سبکی رخ می دهد. همچنین افرادی که حس سبکی و حالت خارج از بدن بودن را دارند تفاوت زیادی با کسی که بخش OAA مغز او به خواب رفته است دارند. ممکن است این افراد به راحتی بتوانند راه بروند و کار کنند و حتی بدوند و در همان حالات نیز احساس سبکی و بودن در خارج از بدن را بدون مشکل در راه رفتن داشته باشند ولی وقتی OAA آسیب ببیند و یا به خواب برود راه رفتن عادی نیز دچار مشکل می شود. حس پیوستگی با کائنات که در مراقبه رخ می دهد پدیده ای است درونی و حسی که ناشی از همدلی و با از بین رفتن ایگو و رسیدن به این درک که پدیده های جهان ذاتا از هم جدا نیستند است ولی فرد هنوز می تواند حدود بدن فیزیکی خود را از سایر پدیده ها تشخیص دهد در حالی که اگر این حالت ناشی از فعالیت کم در بخش OAA مغز باشد فقط حدود فیزیکی بدن قابل تشخیص نیست و ارتباطی با ایجاد درک درونی و همبستگی که باید در تمام روز همراه انسان باشد ندارد. به عبارت دیگر کسی که واقعا مفهوم یک پارچگی با کائنات را درک کرده باشد در بیداری کامل که بخش OAA مغز نیز کاملا عادی فعالیت می کند نیز همین حس وحدت را دارد.

بنابراین این دیدگاه عصب شناسانه نمی تواند توجیهی برای حس های سبکی، جدایی از بدن و درک واحد بودن جهان باشد و دیدگاه معنوی اول به واقعیت نزدیک تر است.